قاچاق گمرکی

 امروزه با گسترش جرایم و تخلفات گمرکی و متنوع شدن شیوه های ارتکاب آنها, نقش و وظیفه سازمان گمرک به عنوان مرزبان اقتصادی کشور و کنش گرِ محوری مبادی ورودی و خروجی, در اتخاذ تدابیر پیشگیرانه متناسب با گونه شناسی ارتکاب بزه گمرکی دوچندان گشته است. در همین راستا قانون امور گمرکی مصوب 1390 و اصلاحیه 1395 و نیز آیین نامه اجرایی آن, ضمن پرداختن به اعمال سیاست های دولت در زمینه صادرات و واردات و عبور کالا, تشخیص و وصول حقوق ورودی و انجام تشریفات قانونی ترخیص و تحویل کالا, از پیش بینی تدابیر پیشگیرانه غافل نبوده است.

چه کالاهایی به عنوان قاچاق گمرکی شناخته می شوند؟

به هر نوع ورود غیر مجاز کالا به کشور قاچاق گمرکی کالا گفته می شود. اگر کالایی بدون پشت سر گذاشتن امور گمرک و ارائه مدارک مورد نیاز وارد کشور شود بعد از کشف به عنوان کالای قاچاق شناخته شده و دولت و امور گمرک بر طبق ضوابط با آنها برخورد می کند.

ضوابط و قوانین گمرک برای از قبل تعیین شده و اما در برخی موارد برای کالاهای قاچاق تبصره هایی وجود دارد که در ادامه این مقاله به توضیحات بیشتر در این خصوص می پردازیم، به عنوان مثال اگر کالایی در هنگام واردات بخشی از آن کم شود. از روش هایی غیر مجاز وارد کشور شود به عنوان کالای قاچاق گمرکی به حساب می آید. اگر کالایی نیز ورود آن به کشور ممنوع باشد. تحت نام و مصارف دیگری وارد کشور شود به عنوان کالای قاچاق شناخته شده و واردات آن ممنوع است. اگر کالایی به هنگام ورد خود به کشور کالای دیگری را وارد کشور کند و در مدارک ارائه شده گمرک اسمی از ان برده نشده باشد به عنوان کالای قاچاق گمرکی شناخته می شود. از سوی دیگر اگر کالایی واردات آن به کشور ممنوع باشد و با عنوان و نام های دیگر و یا برای مصارف دیگری وارد کشور شود نیز این کالا به عنوان کالای قاچاق شناخته می شود. مورد دیگر برای مدارکی است که ارائه می شود و زمان مقرری برای واردات آنها وجود دارد که تگر در زمان درست و اعلام شده مدارک تحویل داده نشود کالا به عنوان کالای قاچاق شناخته می شود. در موارد دیگر نیز اگر اسنادی که به گمرک ارائه می شود ساختگی بوده و خلاف واقعیت باشد کالا به عنوان کالای قاچاق شناخته می شود. یک تاجر و بازرگان که قصد واردات و صادارت کالا و تجارت و بازرگانی کالایی را دارد باید به این تبصره ها آگاهی داشته باشد تا در گمرک دچار مشکل نشود.

چه کالاهایی قاچاق محسوب می‌شوند؟

به طور کلی، اگر واردات و صادرات کالایی منع قانونی داشته باشد یا بدون رعایت شروط قانونی، خرید و فروش آن انجام شود، آن محصول کالای قاچاق به حساب می‌آید. یعنی اگر واردات کالا در گمرک صورت نگرفته باشد شامل این بحث می شود. قانون برای انواع کالای قاچاق دسته‌بندی ارائه کرده که بدین شرح است:

انسان: قانون بین‌الملل برای قاچاق انسان دو مفهوم ارائه می‌دهد. یکی از این مفاهیم مربوط به انتقال غیرقانونی انسان برای کسب منفعت و دیگری انتقال غیرقانونی آنان به اجبار و برای بردگی است.

فلزات گران بها: صادرات و واردات قانونی فلزات طلا، نقره و پلاتین تنها با استفاده از رسید بانک مرکزی و طبق آیین‌نامه پول و اعتبار امکان‌پذیر است.

فرآورده‌های نفتی: هر ساله میزان زیادی از سوخت و فرآورده‌های نفتی از کشور خارج می‌شوند که دلیل آن سود حاصل از قیمت متفاوت آن‌ها میان کشورهای مختلف است.

اتومبیل: هر نوع خودرویی که فاقد مشخصات راهنمایی و رانندگی است و به کشور وارد می‌شود، کالای قاچاق به حساب می‌آید.

چای و برخی محصولات کشاورزی: مجوز ورود چای تنها برای چایی است که با نمونه داخلی مخلوط و بعد به فروش برسد.

دخانیات: کمبود تولید محصولات دخانی مانند توتون، تنباکو و سیگار در کشور دلیل اصلی قاچاق آن‌ها است.

ارز: پول‌های نقد معتبر در سطح جهانی و تمام ابزارهای پرداختی خارجی در این دسته قرار می‌گیرند.

سلاح و مهمات: خطرات بسیار این نوع کالا برای امنیت کشور، سبب ممنوعیت ورود آن شده است.

ابزارآلات ماهواره‌ای: رسیور، ال ان بی، آنتن و سایر محصولات شبیه آن‌ها کالای قاچاق محسوب می‌شوند.

فرآورده‌های چوبی: چوب و زغال‌هایی که از درختان فاقد پروانه حمل به دست می‌آیند، کالای قاچاق هستند.

فرآورده‌های دریایی: انتقال منابع آبزی تنها به قصد تحقیق یا با مجوز شیلات قابل انجام است.

برخی حیوانات: صادرات و واردات حیوانات وحشی، نادر و پرندگان شکاری قاچاق به شمار می‌آیند.

دارو: واردات و صادرات این نوع کالا تنها با موافقت وزارت بهداشت امکان‌پذیر است.

آثار فرهنگی و تاریخی: تمام اشیا تاریخی که ارزش ملی دارند، غیر قابل معامله هستند.

مشروبات الکلی: هر نوع معامله این کالاها و نگهداری آن‌ها جرم محسوب می‌شود.

آشنایی با تبصره های شناخت کالاهای قاچاق گمرکی:

به صورت کلی باید در نظر داشت که مسیرهای ورود به گمرک و تشریفات گمرکی از قبل مشخص شده اند اما این بین برخی تبصره ها وجود دارد که ممکن است افراد را به شک و شبه سوق دهد. در زیر تلاش شده است تا تمام این موارد مشخص گردد:

- اگر کالایی در هنگام ورود بخش از آن کثر گردد و از روش های غیر مجاز وارد کشور شود، جز کالاهای قاچاق گمرکی محسوب می شود.

- اگر کالایی که ورود آن ممنوع بوده تحت نام ها و مصارف دیگر وارد شود، جز کالاهای قاچاق دسته بندی می شود.

- چنانچه به همراه کالاهای ورودی، کالای دیگری نیز وارد گردد و نام آن در مدارک عنوان نشده باشد، کالای قاچاق گمرکی محسوب می گردد.

- در مواردی که مدارک مربوط به ورود کالا در زمان مقرر ارائه نشود و ورود آن مشروط باشد، چنانچه مدارک تکمیل نگردد، جز کالاهای قاچاق گمرکی دسته بندی می شود.

- چنانچه اسناد ارائه شده به واحد گمرک خلاف واقع و ساختگی باشد.

- مواردی که در بالا عنوان شد، برخی از تبصره های موجود و مهم می باشد که فرد باید حتما به آنها آگاه باشد. اما در خصوص بحث قاچاق گمرکی مباحث متفرقه ای نیز وجود دارد که توجه به آنها الزامی است.

قانون امور گمرکی

ماده ۱۱۳: موارد زیر قاچاق گمرکی محسوب می‌شود:

الف - کالایی که از مسیر غیرمجاز یا بدون انجام تشریفات گمرکی به قلمرو گمرکی وارد یا از آن خارج گردد. همچنین کالاهایی که بدون انجام تشریفات گمرکی یا از مسیرهای غیرمجاز وارد کشور شود و در داخل کشور کشف گردد.

تبصره - منظور از مسیر غیرمجاز، مسیرهایی غیر از موارد مندرج در تبصره (۱) ماده (۱۰۳) این قانون است.

ب - خارج نکردن وسایل نقلیه و یا کالای ورود موقت، ورود موقت برای پردازش، عبور خارجی و مرجوعی ظرف مهلت مقرر از قلمرو گمرکی و عدم تحویل کالای عبور داخلی شخصی ظرف مهلت مقرر جز در مواردی که عدم خروج یا عدم تحویل به گمرک و یا ترخیص قطعی، عمدی نباشد.

تبصره - ارائه اسناد خلاف واقع که دلالت بر خروج وسایل نقلیه و کالا از قلمرو گمرکی و یا تحویل آنها به گمرک داشته باشند نیز مشمول مقررات این بند است.

پ - بیرون بردن کالای تجاری از اماکن گمرکی بدون اظهار یا بدون پرداخت یا تامین حقوق ورودی، خواه عمل در حین خروج از اماکن گمرکی یا بعد از خروج کشف شود. هرگاه خارج کننده غیر از صاحب کالا یا نماینده قانونی او باشد گمرک عین کالا و در صورت نبودن کالا بهای آن را از مرتکب می‌گیرد و پس از دریافت وجوه گمرکی مقرّر، به صاحب کالا مسترد می دارد و مرتکب طبق مقررات کیفری تعقیب می‌شود.

ت - کالای عبور خارجی که تعویض و یا قسمتی از آن برداشته شود.

ث - کالایی که ورود یا صدور آن ممنوع است تحت عنوان کالای مجاز یا مجاز مشروط و با نام دیگر اظهار شود. کالای عبوری مشمول تبصره (۲) ماده (۱۰۸) این قانون می‌شود.

ج - وجود کالای اضافی همراه کالای اظهار شده که در اسناد تسلیمی به گمرک ذکری از آن نشده است، مشروط بر اینکه کالای اضافی از نوع کالای اظهار شده نباشد. کالای اضافی موضوع ماده (۵۴) این قانون از شمول این بند مستثنی است.

چ - وسایل نقلیه و کالایی که صدور قطعی آن ممنوع یا مشروط است و به عنوان خروج موقت یا کران بری (کابوتاژ) اظهار شده باشد و ظرف مهلت مقرر به قلمرو گمرکی وارد نگردد. موارد قوه قهریه (فورس ماژور) و مواردی که عدم ورود کالا عمدی نیست از این حکم مستثنی است.

ح - کالای مجاز یا مجاز مشروطی که تحت عنوان کالای مجاز یا مجاز مشروط دیگری که جمع حقوق ورودی آن کمتر است با نام دیگر و با استفاده از اسناد خلاف واقع اظهار شود، کالای عبوری مشمول تبصره (۱) ماده (۱۰۸) این قانون است. منظور از اسناد خلاف واقع اسنادی است که در آن خصوصیات کالایی ذکر شده باشد که با جنس و خصوصیات کالای اظهار شده تطبیق ننماید و یا جعلی باشد.

خ - کالا با استفاده از شمول معافیت با تسلیم اظهارنامه خلاف یا اسناد غیرواقعی و یا با ارائه مجوزهای جعلی به گمرک اظهار شود.

د - کالای جایگزین شده ممنوع الصدور یا مشروط یا دارای ارزش کمتری که با کالای صادراتی که برای آن پروانه صادر گردیده است تعویض شود.

ذ - کالای مورد معافیتی که بدون رعایت مقررات ماده (۱۲۰) این قانون به دیگری منتقل شود.

ماده ۱۱۴: بنا به پیشنهاد گمرک ایران، اشخاصی که کارت بازرگانی دارند، چنانچه مرتکب قاچاق کالا شوند، کارت بازرگانی آنها پس از رسیدگی به موضوع در کمیسیونی مرکب از نمایندگان وزارت صنعت، معدن و تجارت، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و گمرک ایران به طور موقت توقیف یا به طور دائم ابطال می‌گردد.

تبصره - ابطال کارت بازرگانی مانع از ترخیص کالایی که طبق مقررات، قبل از محرومیت برای آن گشایش اعتبار شده یا حمل آن آغاز گردیده است، نمی‌شود.

ماده ۱۱۵: در صورتی که در اجرای مقررات و کنترلهای گمرکی بخشی از محموله، مشمول مقررات قاچاق گمرکی تشخیص داده شود، نگهداری یا ضبط مابقی کالا یا وسیله نقلیه آن مجاز نمی‌باشد، مگر آن که به تشخیص گمرک نگهداری آنها برای اثبات عمل قاچاق یا وصول جریمه ها ضروری باشد.

ماده ۱۱۶: هرگونه حک و اصلاح در صورتمجلس کشف و ضبط، حذف یا الحاق نام شخص یا اشخاص دیگری در آن به عنوان عوامل کشف و تغییر دادن در مندرجات آن ممنوع است و مرتکب در صورت وجود عمد به عنوان جعل و تزویر در اسناد دولتی در مراجع قضائی مورد تعقیب قرار می‌گیرد. هرگاه جعل و تزویر مزبور متضمن جرم دیگری نیز باشد مرتکب برای آن جرم نیز طبق مقررات و قوانین مربوط مورد تعقیب واقع می‌شود.

ماده ۱۱۷

اسناد مثبته گمرکی که در موارد احتمالی قاچاق می توان به آن استناد نمود عبارت از اصل اسناد زیر است:

الف - پروانه ورود گمرکی

ب - پته گمرکی

پ - قبض سپرده موجب ترخیص کالا

ت - قبض خرید کالای متروکه، ضبطی و بلاصاحب

ث - پروانه عبور

ج - پروانه مرجوعی

چ - پروانه ورود موقت

ح - پروانه ورود موقت برای پردازش

خ - پته عبور

د - پروانه کران بری (کابوتاژ)

ذ - پروانه صادراتی

ر - پروانه صدور موقت

ز - کارت مسافری صادره توسط مناطق آزاد تجاری و صنعتی

ژ - کارت هوشمند تکمیل و تایید شده توسط گمرک

تبصره - مشخصات مذکور در این اسناد باید با مشخصات کالا تطبیق نماید و فاصله بین تاریخ صدور سند و تاریخ کشف کالا با توجه به نوع کالا و نحوه مصرف آن متناسب باشد.

ماده ۱۱۸: مقررات کشف، تحویل، تهیه صورتمجلس قاچاق، توقیف کالا و متهم، مخبر، کاشف، میزان جریمه ها، نحوه وصول، فروش و تقسیم حاصل فروش و جریمه های آن، نحوه ارجاع پرونده به مراجع صالحه و سایر موارد پیش بینی نشده در این فصل تابع قوانین مربوط به قاچاق است.

اگر کالایی به عنوان کالای قاچاق شناخته شود حکم اجرایی در خصوص آن کالای وارداتی چیست؟

با توجه پیشنهاد هایی که توسط گمرک و نمایندگان وزارت های صنعت، معدن و تجارت و همچنین اتاق های بازرگانی و صنایع و معادن اعلام شده کارت بازرگانی وارد کنندگان کالاهای قاچاق به صورت موقت توقیف شده و یا اگر دوباره اتفاق بی افتد به صورت دائم باطل می شود.

ترخیص کالا

ترخیص کالا چیست ؟

ترخیص کالا به معنای انجام مراحل قانونی و اداری برای واردات یا صادرات کالا است. در فرآیند ترخیص کالا، اطلاعات مورد نیاز درباره کالا، شامل نوع، مقدار، ارزش و منشأ آن، به همراه مدارک لازم جمع آوری و به گمرک ارائه می‌شود.

سپس گمرک با بررسی و تأیید صحت اطلاعات و مدارک، به تأمین امنیت ملی و حفظ منافع داخلی پاسخگو است. پس از تایید گمرک، کالا به دست خریدار یا فروشنده تحویل داده می‌شود. ترخیص کالا در حمل و نقل جاده‌ای، هوایی، ریلی و حمل دریایی بخشی از مراحل پایانی حمل و نقل به شما می‌آید.

ترخیص کالا از گمرک مهم ترین فرآیند در زمینه واردات کالا به شمار آمده و همچنین این فرآیند بسته به قوانین و مقررات کشورها قوانین و سلسله مراتب گوناگونی را شامل می شود. در خصوص انجام این فرآیند مهم همواره لازم است که با مراحل ترخیص کالا از گمرک آشنا باشید و قوانین و مقررات آن را به خوبی بشناسید، چرا که در صورت بروز هرگونه بی دقتی و عدم شناخت کافی از مراحل انجام ترخیص کالا از گمرک، ترخیص کالای شما قاچاق شمرده شده و در نتیجه خسارت های مالی و اعتباری زیادی را برای شما به وجود می آورد.

ترخیص کار کیست؟

ترخیص کار گمرک یا حق العمل کار یک وکیل به حساب می آید که صاحب کالا در زمینه ترخیص از او کمک می گیرد تا بتواند کالاهای خود را از گمرک آزاد کند بنابراین باید گفت ترخیص کار یک شخص حقیقی یا حقوقی است که از صاحب کالا وکالت دریافت می کند تا کالاها را از گمرک آزاد کند. این شخص باید طبق قوانین و الزامات جلو رود و تمامی مدارک مورد نیاز را ارائه دهد. علاوه بر داشتن مدارک موردنیاز و معتبر در زمینه اثبات ترخیص کار بودن فرد، در مقابل کالاهای وارداتی صاحب کالا، لازم است که یک ترخیص کار از دانش و تجربه کافی در زمینه ترخیص کالا نیز آگاهی داشته باشد تا علاوه بر انجام هرچه بهتر فرآیندهای مربوط به ترخیص کالاها، در کاهش هزینه های ترخیص و زمان انجام فرآیندهای مربوطه نیز به صاحب کالا کمک کند.

مراحل ترخیص کالا از گمرک

حال که با ترخیص کالا و ترخیص‌کار و گمرک‌های معروف کشور آشنا شدید، بیایید باهم مراحل ترخیص کالا را بررسی کنیم؛

1. ثبت اظهارنامه

در اولین مرحله پس از ورود کالا به گمرک، لازم است اظهارنامه صادرات یا واردات را کامل کرده اطلاعات لازم را ثبت کنید. که این کار با مجهز شدن سیستم گمرک به سامانه‌ی EPL، به شکل آنلاین، امکان‌پذیر خواهد بود. برای این کار، مدارکی لازم است که در بخش اسناد لازم برای ترخیص کالا به آن می‌پردازیم. پس از تکمیل ثبت اطلاعات و ارائه مدارک، در صورت تایید، یک شماره سریال و شماره عطف به شما داده خواهد شد که لازم است آن را پیش خود نگه دارید.

2. دریافت کوتاژ ( احراز هویت)

در این مرحله، پس از بررسی اسناد، نوبت به احراز هویت می‌رسد. دایره‌ی احراز هویت فنی، پس از تایید هویت صاحب بار، شماره ثبت، یا همان کوتاژ را ثبت می‌کند. پس از ثبت کوتاژ، اظهارنامه‌ی شما، مهر می‌شود.

3. کنترل و ارزیابی کالا

در این مرحله از ترخیص کالا، بر اساس نوع بار شما، سه مسیر ممکن است، پیش پای شما قرار بگیرد که در هر کدام از این مسیر‌ها، لازم است تا کالا توسط یک یا چند ارزیاب‌ گمرک، کنترل شود. در این مرحله، مقدار بار، مطابق بودن آن با اسناد و موارد دیگر مورد بررسی قرار گرفته و در صورتی که مشکلی در این قسمت وجود نداشته باشد، در قسمت دایره ارزش، با بررسی‌های کامل، ارزش آن مشخص می‌شود.

4. اخذ مجوز

مجوز‌هایی که برای خروج کالا لازم است، باید در این مرحله گرفته شود. برای مثال، اقلامی نظیر تجهیزات پزشکی، بهداشتی، تجهیزات مخابراتی و رادیویی، انرژی اتمی و … نیاز به اخذ مجوز دارند.

5. بررسی تعرفه

در مرحله‌ی بعدی ترخیص کالا که به شکل مجازی صورت می‌گیرد، کالا با اسناد مربوط به آن‌ها، توسط کارشناس تطابق داده شده و بررسی‌های لازم جهت وجود مدارک و امضاهای لازم صورت می‌گیرد و سپس، کالا تایید نهایی می‌شود.

مراحل ترخیص کالا، پرداخت و دریافت از انبار

تا اینجا، در صورتی که تمامی مراحل با موفقیت طی شده باشد، نوبت به پرداخت هزینه‌ی آزاد سازی کالا، خواهد رسید.

پرداخت هزینه و صادر شدن سند ترخیص

در این مرحله، صاحب بار، باید هزینه‌ای که توسط کارشناسان اداره گمرک برآورد شده است را پرداخت کرده و پروانه سبزی که توسط گمرک صادر می‌شود را دریافت کند. صادر شدن پروانه سبز به معنایی مجوز برای خروج کالا از انبار است.

اجازه بارگیری

پس از تسویه‌های لازم و صادر شدن سند ترخیص، باید برای دریافت قبض انبار اقدام کنید. با این قبض است که گمرک، مجوز بارگیری را صادر می‌کند. ضمن این که باید هزینه‌ی انبارداری، به مسئول نگهداری کالا پرداخت شود.

خروج کالا

آخرین مرحله از ترخیص کالا، خروج کالا از گمرکی است. برای این کار، ابتدا باید فیش انبار را از انباردار دریافت کنید. این مدرک، نشان می‌دهد که انباردار، کالا را به شما تحویل داده است. پس از دریافت این سند، می‌توانید وسیله‌ای که قصد دارید کالا را بار آن کنید را وارد گمرک کرده و بار خود را خارج کنید.

هزینه ترخیص کالا از گمرک

در حین پروسه انجام کار و مراحل ثبت سفارش باید اسناد و مدارک به صورت الکترونیکی تهیه، آماده سازی و ثبت شود و هزینه هایی شامل حقوق ورودی، سود بازرگانی و … لحاظ شود و در نهایت کالای مورد نظر اظهار شود. به طور کلی در فرآیند آزاد سازی و خروج کالا چندین مرحله از جمله محاسبه حقوق گمرکی، مالیات، ماخذ تعرفه گمرکی و …. محاسبه می شود.

با توجه به اینکه کالای سفارشی شما چه مدت زمانی را در گمرک بماند، می تواند مشمول هزینه های بیشتری شود. اما به طور کلی برخی هزینه ها شامل موارد زیر لازم و ضروری می باشد:

- مجوزهای قانونی مانند بهداشت، مخابرات، استاندارد، محیط زیست و …

- هزینه‌های خدماتی از جمله کارمزد

- ثبت سفارش

- تخلیه و بارگیری

- انبارداری