تشکیل قراردادها یکی از مهم ترین و بحث برانگیز ترین موضوعات حقوق تجارت بین الملل است. امروزه، قراردادهای تجاری بین المللی به یک ضرورت انکارناپذیر تبدیل شده است. در واقع پویایی و بالندگی نظام حقوقی، بازرگانی و اقتصادی هر کشوری در گرو تنظیم این قراردادها می باشد.
قرارداد تجاری بین المللی چیست؟
قرارداد تجاری بین المللی، ابزاری جهت تنظیم روابط میان تجار و بازرگانان در سطح بین المللی است که از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
این قرارداد علاوه بر اینکه یک ابزار حقوقی به منظور تعیین حدود و میزان حقوق و تکالیف طرفین است، نقش موثری در موضوعات مهم مذاکرات تجاری دارد که تعیین کننده در تعیین تکلیف روابط تجاری بین المللی طرفین است.
در تعریف حقوقی، قرارداد به معنای توافق دو یا چند نفر بر سر ایجاد یک ماهیت حقوقی است که بر اساس قانون و مفاد آن، ایجاد الزام و تعهد می نماید. تجارت (تجاری) در مفهوم عام آن، عملی است که به قصد دستیابی به سود اقتصادی از طریق انجام اعمالی بر کالاها و یا ارائه خدمات، انجام می شود. البته بر اساس قانون ایران، تجارت به اعمالی منحصر است که در ماده 2 قانون تجارت ذکر شده اند. منظور از کلمه بین المللی نیز واضح است و در این مورد وجود یک عنصر بین المللی در قرارداد را شامل می شود.
اصول تنظیم قرارداد های بین المللی
1. انتخاب عنوان دقیق قرارداد؛
2. رعایت استانداردهای حرفه ای در تنظیم بندهای قرارداد: به عنوان مثال لازم است مشخصات طرفین قرارداد کامل، دقیق و قابل استناد باشد. یکی از مهم ترین کارهایی که در تنظیم قراردادهای بین المللی باید مورد توجه مشاوران حقوقی قرار بگیرد احراز هویت طرفین قرارداد است. تبیین و تشریح دقیق موضوع قرارداد که مورد توافق طرفین قرار گرفته است و توجه به این امرکه موضوع نباید با قوانین ملی طرفین و قوانین بین المللی در تضاد و تعارض باشد.
3. پیش بینی تعهدات و مسئولیت های طرفین به صورت دقیق، ضمانت اجرای عدم ایفای تعهدات قراردادی، نحوه جبران خسارت در قرارداد، پیش بینی تضمین قراردادی، شیوه حل و فصل اختلافات به نحوی که برای قرارداد مناسب باشد.
4. پیش بینی مدت زمان معقول و مناسب برای قرارداد.
5. محل انعقاد قرارداد، محل تحویل کالا یا ارائه خدمت و به صورت کلی محل انجام تعهدات قراردادی باید مشخص و صریح باشد.
6. نحوه انجام تعهدات قراردادی یا نحوه تحویل کالا و خدمت و روش های پرداخت بین المللی.
7. دامنه شمول موارد فورس ماژور یا حوادث غیرمترقبه و اثر آنها بر قرارداد.
8. قانون حاکم بر قرارداد و مرجع صالح در حل و فصل اختلافات قراردادی.
9. نحوه و شرایط و مسئولیت واگذاری اسناد معامله از سوی طرفین.
10. خدمات پس از فروش در یک قرارداد بین المللی.
11. اخذ مجوزها، گواهینامه ها و کارت های بازرگانی.
12. حق واگذاری یا عدم واگذاری قرارداد به شخص دیگر از سوی طرفین یا یکی از آنها.
مشکلات اجرای قراردادهای بین المللی
علاوه بر قواعد دولت ها، مشکلاتی که ممکن است برای اجرای قراردادهای بین المللی به وجود بیایید می توان به موارد زیر اشاره کرد.
· مشکلات ناشی از حل تعارض قوانین برای انتخاب قانون حاکم بر مفاد اجرایی قرارداد
· مشکلات ناشی از حل اختلاف
· مشکلات ناشی از تفاوت مفاهیم حقوقی
· مشکلات ناشی از فقدان اطلاعات
در بسیاری از قراردادهای بین المللی، خصوصاً در کشورهای در حال توسعه، متن قرارداد توسط طرفین و افراد فاقد تخصص تنظیم می گردد که این امر و همچنین مسائل بین المللی و وضعیت سیاسی کشورهای مختلف، مشکلات بسیاری برای اجرای قراردادهای بین المللی به وجود می آورد، از همین رو لازم است که حتی المقدور قراردادهای بین المللی، طبق قراردادهای نمونه و توسط حقوقدانان و متخصصان تنظیم گردد.
انواع قراردادهای بازرگانی بین المللی
1- قرار داد خرید و فروش بازرگانی بین المللی International Sales Contracts
2- قرارداد توزیع بین‌المللی Distribution Agreement
3- قرار داد فرانشیز یا قرار داد فرانچایز Franchise Agreement
4- قرار داد تامین مالی یا قرار داد فاینانس Finance Contracts
5- قرارداد بیع متقابل Buy Back Agreement
6- قرارداد جوینت ونچر Joint Venture
7- قرارداد لیسانس Licensing Agreement
8- قرارداد کلید در دست Turn-Key
9- قرارداد احداث، بهره‌برداری، انتقال (BOT)
10- قراردادهای بیمه بین‌المللی International insurance contracts
مهمترین قراردادهای بین‌المللی به شرح زیر است:
قراردادهای بین‌المللی خرید و فروش کالا
این قراردادها که در اصطلاح حقوقی قرارداد بیع بین‌المللی نیز نامیده می‌شوند، در زمره مهمترین و متداول‌ترین قراردادهای تجاری بین‌المللی قرار میگیرند. نکته مهم آن که در تبیین مفهوم کالا در اینگونه قراردادها، باید توجه داشت که مقصود از کالا لزوماً کالای مادی نیست بلکه امروزه با توسعه مفاهیم تجاری به ویژه موضوعات مالکیت فکری، موضوع خرید و فروش می‌تواند شامل موارد مالکیت معنوی و اموال غیرمادی مثل انتقال یک فنآوری یا امتیاز استفاده از یک نام تجاری یا یک برند باشد.
قراردادهای بین‌المللی حمل و نقل
این قراردادها چگونگی حمل کالا را معین می‌کنند. همچنین در این قراردادها علاوه بر مقدمات قرارداد که شامل مشخصات طرفین و موضوع قرارداد است. تعهدات صاحب کالا، حمل کننده آن، چگونگی حمل کالا و تحویل آن مورد توافق قرار میگیرند. از مهمترین موضوعات قراردادهای حمل و نقل، موضوع انتقال ریسک است. به زبان ساده تعریف انتقال ریسک به نقطه‌ای اشاره دارد که مسئولیت کالا از فروشنده به خریدار منتقل میشود. در واقع فروشنده (حمل کننده) تعهدات خود را به اتمام می‌رساند.
برای آشنایی کامل با تک تک قوانین و اصطلاحات تجارت بین‌المللی میتوانید بلاگ "آشنایی کامل با اصطلاحات بازرگانی" را مطالعه کنید.
قراردادهای بین‌المللی بیمه
اینگونه قراردادها در راستای چگونگی پوشش بیمه ای در مقابل ریسک‌های مربوط به عملیات تجاری بین المللی منعقد می‌شوند. قرارداد بیمه زمانی وصف بین‌المللی می‌یابد که طرفین قرارداد فراتر از مرزهای یک کشور باشند. مثلا بیمه گر و بیمه گزار در کشورهای مختلفی باشند و نیاز به انعقاد قراردادی در جهت بیمه کردن محموله کالای خود یا دیگر اَشکال معاملات تجاری باشند.
در آخر
در این مقاله تنظیم قراردادهای تجاری بین‌المللی را با یکدیگر بررسی کردیم. افراد برای انعقاد قراردادهای تجاری هیچگونه محدودیت خاصی ندارند حتی اگر طرف قرارداد شخص خارجی باشد. منتها بایستی توجه شود که قرارداد برخلاف قوانین حاکم بر کشور نبوده و اصول مطروحه در بخش اول و دوم این مقاله نیز در آن رعایت شود.
همانطور که بیان شد رعایت برخی اصول در انعقاد قراردادهای تجاری بین‌المللی امری ضروری و تعیین کننده است. چه در رابطه با طرفین و چه در رابطه با نظم حاکم بر قراردادها و جوامع بین‌المللی. ما در بخش اول این مقاله به بیان برخی از این اصول پرداختیم.
تولید و واردات برخی کالاهای خاص، میبایست قبل از عملیاتی شدن و اختصاص ارز، از نظر ارزش پروفرما و اصالت فروشنده یا تولید کننده مورد بررسی قرار گیرد. انجام بررسی اصالت فروشنده، بررسی ماهیت و توانمندی‌های تولید کنندگان/ فروشندگان از طریق بررسی رزومه، مستندات و سوابق کاری، گواهینامه‌ها، تعداد پرسنل، گردش مالی سالیانه، ظرفیت تولید و… آنها صورت می‌پذیرد.
پروفرما بنا به درخواست خریدار، توسط فروشنده برای خریدار صادر می شود. ما در این مقاله قصد داریم پاسخ دهیم که منظور از پروفرما چیست. این سند بر مبنای اطلاعات در پیش فاکتور ارائه می شود. بنابراین باید با اصطلاحات پیش فاکتور یا performa آشنا باشید تا بتوانید در کمال اطمینان به تجارت بپردازید.
پروفرما یا پیش فاکتور چیست؟
پروفرما یا پیش فاکتور در واقع نوعی سند می باشد که واردکننده کالا به منظور اقدامات اولیه از مراحل واردات کالا از فروشنده تقاضا می کند یک فاکتور یا رسید کلی از کالاهای خریداری شده، تعداد کالاها، نوع و جنس آن ها، قیمت واحد و قیمت کل، شرایط پرداخت، زمان تحویل کالا و … تهیه نموده و آن را به وی ارائه دهد.
در واقع پیش فاکتور سندی است که توسط فروشنده تهیه و صادر شده و اطلاعات مختلفی از جمله نام و نشانی فروشنده و خریدار، نوع، مقدار و تعداد کالا، قیمت واحد کالا و قیمت کل، شرایط پرداخت، زمان تحویل کالا، مدت اعتبار پروفرما، مبدا کالا و … در آن نوشته می شود تا بدین طریق اولین سند از لیست خریدهای خریدار یا واردکننده مشخص شده و به طور واضح و روشنی ثبت گردد.
چرا به پرفرما نیاز است؟
برای اینکه به اهمیت صدور پروفرما پی ببرید اجازه دهید مثالی بزنم.فرض کنید شما یک شرکت سازنده قطعات یدکی هستید و به محض دریافت سفارش بدون هیچگونه مذاکره و تاییدی از جانب خریدار شروع به ساخت قطعات می کنید.پس از تمام شدن فرایند تولید فاکتور را برای خریدار می فرستید اما خریدار ناراضی است و می گوید زمان تحویل دیر شده، مبلغ بالاست، شرایط پرداخت منصفانه نیست و …
در اینصورت اگر دو طرف به تفاهم نرسند تمامی محصولات تولید شده روی دست فروشنده می ماند.در صورتیکه اگر پیش فاکتور صادر میشد و خریدار و فروشنده بر سر خواسته هایشان توافق می کردند این اتفاق نمیفتاد.
فواید پروفرما یا اینویس چیست؟
۱- از مهمترین فواید پروفرما کاهش خطا ها می باشد.
۲- به عنوان نوعی قرارداد قانونی محسوب میشود و به صورت قانونی از آن استفاده میشود.
۳- به طور کامل و مفصل تمام اطلاعات را در خصوص معامله بیان می‌کند.
۴- موجبات پرداخت از طریق بانک‌ها ایجاد می نماید.
5- زمان معامله را کاهش میدهد.
فروشنده میبایست پروفرما یا اینویس را به گمرک کشور صادر کننده تحویل دهد و به تبع خریدار نیز باید پروفرما یا اینویس و سایر اسناد را به گمرک کشور وارد کننده تحویل دهد. با آگاهی ازاین مراحل به اهمیت پروفرما یااینویس پی می‌بریم.
در پروفرما باید مالیات بر ارزش افزود نوشته شود.مقدار مالیات بستگی به نوع معامله که داخلی است یا خارجی واگر خارجی باشد،بستگی به کشور مقصد دارد.
موارد مهم در پروفرما Proforma Invoice
· اطلاعات فروشنده و خریدار Seller & Buyer Info
· شماره و تاریخ پیش فاکتور Number & Date of Issue
· توضیحات کامل محصولات Full Description of Goods In Details
· تعداد، قیمت واحد و تعداد کل Quantity & Unit Price (U/P) & Total Amount
· شرایط پرداخت Payment Terms
· زمان تحویل Delivery Time
· شرایط تحویل Delivery Terms
· محل تحویل Relevant Location
· مشخصات مارکینگ و شماره شناسایی وسیله حمل Shipping marks, Transport unit ID
· شماره و نوع استاندارد کالا No. & Kind of Standard
· مهلت 21 روزه تکمیل اسناد حمل توسط فروشنده در اعتبار اسنادی Document Presentation
· مدت زمان اعتبار شرایط پیش فاکتور Validity of PI
· بیمه Insurance
· جمع وزنی، وزن خالص و وزن ناخالص Total, Net & Gross Weight
· جمع حجمی و تعداد کانتینر و کامیون Total Volume & Quantity of Container & Truck
· روش حمل (هوایی، دریایی، ریلی، جاده ای) Mode of Transportation
· شرکت حمل (فورواردر) Freight Forwarder
· هزینه های بازرسی Inspection Fees
· کشور مبدا Country of Origin
· لوازم یدکی Spare Parts
· نوع و تعداد بسته بندی Kind & Number Of Package
· مشخصات حساب بانکی فروشنده Seller Bank Account Info
· هزینه های گواهی کردن Legalization & Banking Charges
· اجازه انتقال از یک وسیله به وسیله دیگر Transshipment Allowed / Not Allowed
· اجازه حمل به دفعات Partial Shipment Allowed / Not Allowed
· ضمانت قراردادی Contractual Guarantee
· آدرس، تلفن، فکس، ایمیل Address, Tel, Fax, E-mail
شماره پروفرما چیست؟
شماره پروفرما و اعتبار دو اصطلاح رایج در زمینه تجارت و واردات هستند که باید در خصوص آن ها اطاعات کاملی را به دست بیاورید. شماره پیش فاکتور شامل مشخصات کیفی و کمی کالاها مثل: قیمت، نحوه بسته بندی، تاریخ تولید و انقضا، تعهدات طرفین معامله و هزینه های مربوط به آن می شود که به نوعی به اعتبار پروفرماست که کاملا متغیر می باشد.
وارد کنندگان کالا با استفاده از این شماره می توانند شرایط فروشنده را ارزیابی کنند و مجوزهای لازم در زمینه واردات کالا به کشور را بگیرند و هزینه واردات کالا را برآورد کند. بنابراین با توجه به نوع قرارداد و توافق دو طرف می توان هر نوع اطلاعات را به این سند پروفرما اضافه یا کم کرد.
آیا می توانیم پیش فاکتور را باطل کنیم؟
از آنجایی که پروفرما یک سند الزام آور قانونی یا فاکتور رسمی مورد استفاده برای حسابداری نیست، به ابطال هم نیاز ندارد.
ممکن است مشتری نظرش را تغییر دهد و پس از مشاهده پیش فاکتور قصد خرید نداشته باشد به همین دلیل خیلی خوب است که پروفرما داشته باشید تا همه ی جوانب خرید خود را بررسی کنید.
شناسه کالا و خدمات چیست؟
شناسه کالا و خدمات یک کد 13 رقمی می باشد که از سوی سازمان صنعت ، معدن و تجارت صادر می شود. دریافت این شناسه برای کلیه ی افرادی که ملزم به ارسال صدور صورتحساب الکترونیکی می باشند الزامی است . شناسه کالا و خدمات از دو بخش به صورت عمومی و اختصاصی تشکیل شده است.شناسه کالا و خدمات، به عنوان کدهای یکتای متعلق به کالا و خدمات قابل ارائه در کشور (اعم از تولید داخلی و یا وارداتی) تعریف میشود. این شناسه در واقع مجموعه‌ای از ویژگی‌های توصیفی کالا یا خدمات است که برای توصیف مشخصات و ایجاد برداشت مشترک از هر قلم کالا یا خدمت، تعیین میشود.
با توجه به قوانین و مقررات، همچنین توافقات صورت گرفته با وزارت امور اقتصاد و دارایی، مرجع تعیین و ارائه شناسه کالا و خدمات در اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان سازمان وزارت صمت (صنعت، معدن و تجارت) می باشد.
به طور خلاصه ،شناسه کالای عمومی از طریق فایل اکسل stuffid.tax.gov.ir قابل شناسایی است.
معرفی سامانه شناسه کالا
در سالهای اخیر با توجه به افزایش قاچاق کالا و ارز و استفاده غیرقانونی از کارت های بازرگانی اجاره ای و …. به موجب آیین نامه اجرایی ماده ۱۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ترخیص و دریافت کالا، حمل و تحویل و هرگونه فعالیت تجاری در این زمینه در ایران ، صرفا با داشتن شناسه کالا، امکان پذیر می باشد . از این رو تمامی فعالین اقتصادی که به نوعی صادرات یا واردات کالا داشته با استفاده از این سامانه بصورت سریع و اینترنتی اقدام به دریافت شناسه کالا می نمایند .
این سامانه با هدف مدیریت شناسه ی کالاها راه اندازی می شود و بر این اساس ، پایگاه داده جامعی از مشخصات کالاهایی که در زنجیره تجارت کشور مبادله می شوند تشکیل می شود که امکان مدیریت تجارت رسمی را فراهم می‌کند و به گونه ای طراحی و اجرا شده است که فرآیند های درخواست و صدور شناسه کالا را در بر گرفته و امکان استعلام شناسه کالا ها را برای سامانه های مرتبط فراهم می آورد.
مراحل دریافت شناسه کالا برای مؤدیانی که دارای صلاحیت تولید کننده/وارد کننده هستند، به شرح مراحل زیر انجام میشود:
1. مراجعه به درگاه سامانه جامع تجارت به آدرسntsw.ir
2. ثبت نام در این سامانه و دریافت نام کاربری و رمز عبور
3. تکمیل اطلاعات و دریافت نقش تجاری
4. دریافت شناسه کالا (اعم از کالای تولیدی یا وارداتی)
برای انجام هر یک از گزینه‌های فوق میتوانید از راهنماهای موجود در سامانه جامع تجارت استفاده نمایید. در تب بعدی میتوانید فایل‌های راهنمای دریافت نقش تجاری را دریافت کنید.مراحل دریافت شناسه کالا برای مؤدیانی که دارای صلاحیت تولید کننده/وارد کننده نیستند، به شرح مراحل زیر انجام میشود:
اما مؤدیانی که خود دارای صلاحیت تولیدکننده یا واردکننده نیستند، موظفند شناسه اقلام کالایی خود را از حلقه‌های قبلی زنجیره تجاری استعلام و دریافت نمایند و نیازی به دریافت شناسه کالا ندارند.
انواع شناسه کالا
· شناسه اصالت کالا
این شناسه که اصالت کالا را نشان می دهد توسط شرکت صاحب پروانه صادر میشود و بر روی کالا درج می گردد. با استعلام شناسه کالا اطلاعاتی مبنی بر اصالت آن کالا بر روی صفحه ظاهر می شود.
· شناسه ivc
این شناسه توسط سامانه سازمان دامپزشکی کشور برای کالاهایی که مصارف حیوانی و گیاهی دارند صادر می شود و بر روی کالا درج می گردد.
· شناسه gtin
این شناسه، یک شناسه بین المللی است که توسط سازمان جهانی GS1 ارائه می شود. بازرگانان برای دریافت این شناسه در ایران باید به مرکز ملی شماره گذاری کالا و خدمات مراجعه کنند.
· شناسهIMEL
شناسه Imel مخصوص محصولات و کالاهایی است که سیم کارت دارند یا با استفاده از شبکه ارتباطات سیار خدمات ارائه می دهند. این شناسه توسط تولید کننده بر روی تجهیزات نرم افزاری و سخت افزاری درج می گردد.
· شناسه IRC
این شناسه مخصوص دارو ها و محصولاتی است که به حوزه سلامت و پزشکی تعلق دارند. هر کدام از فراورده های پزشکی که این شناسه را داشته باشند به معنای این است که از طرف وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تائیدیه دریافت کرده اند. سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جمهوری اسلامی شناسه Irc را صادر می کنند.
همانطور که گفته شد از آن جایی که دولت کد شناسه کالا را برای تمامی بازرگانان الزامی کرده است بنابراین تمام افرادی که قصد فعالیت تجاری دارند باید نسبت به دریافت این خود اقدام کنند برای دریافت کد کالا سامانه مخصوصی وجود دارد که در ادامه قصد داریم با معرفی سامانه شناسی کالا و نحوه دریافت این شناسه بپردازیم.
شناسه کالای عمومی چیست ؟
جهت تسهیل اجرای گام اول از اجرای صورتحساب الکترونیکی، وزارت صنعت، معدن و تجارت در هماهنگی با وزارت اقتصاد و امور دارایی اقدام به تهیه فهرستی از دسته های کالایی با عنوان شناسه عمومی کالا نموده است و شما میتوانید در گام اول، در صورت عدم امکان اخذ/تعیین شناسه کالا بهصورت اختصاصی از فهرست یادشده، شناسه عمومی متناظر کالای خود را انتخاب و استفاده نمایید.
نحوه اخذ/استعلام شناسه کالای عمومی
برخالف فرآیند اخذ شناسه کالا به صورت اختصاصی، شناسه عمومی کالا توسط مؤدیان و فعالین اخذ نمیشود و صرفاً میتوانید از فهرستی که در اختیار شما قرار داده میشود استفاده نمایید. شما میتوانید آخرین فهرست شناسه عمومی را از درگاه شناسه کالا و خدمت سازمان امور مالیاتی به آدرس